મહારાષ્ટ્ર એનિમેશન, વિઝ્યુઅલ ઇફેક્ટ્સ, ગેમિંગ, કોમિક્સ અને એક્સટેન્ડેડ રિયાલિટી પોલિસી ૨૦૨૫ ૨૦૫૦ સુધીનું આયોજન. આશરે રૂ. ૩,૨૬૮ કરોડની યોજના ૨ લાખ રોજગારની નવી તકો, રૂ. ૫૦,૦૦૦ કરોડનું રોકાણ આવશે

કેબિનેટની બેઠકમાં રાજ્યની એનિમેશન, વિઝ્યુઅલ ઇફેક્ટ્સ, ગેમિંગ, કોમિક્સ અને એક્સટેન્ડેડ રિયાલિટી (AVGC-XR) પોલિસી ૨૦૨૫ને મંજૂરી આપવામાં આવી હતી. આ બેઠક મુખ્યમંત્રી દેવેન્દ્ર ફડણવીસની અધ્યક્ષતામાં યોજાઈ હતી. મુંબઈને મનોરંજન અને પર્યટનની રાજધાની બનાવવા તરફ આ એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે, અને મીડિયા, મનોરંજન અને એનિમેશન, વિઝ્યુઅલ ઇફેક્ટ્સ, ગેમિંગ, કોમિક્સ અને એક્સટેન્ડેડ રિયાલિટી (AVGC-XR) સેક્ટરને હવે ઉદ્યોગ અને માળખાગત ક્ષેત્રનો દરજ્જો આપવામાં આવ્યો છે.
આ નીતિ 2050 સુધીનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે, અને તેના માટે લગભગ 3,268 કરોડ રૂપિયાની યોજના તૈયાર કરવામાં આવી છે. આ નીતિથી આ વીસ વર્ષના સમયગાળા દરમિયાન રાજ્યમાં લગભગ 50,000 કરોડ રૂપિયાનું રોકાણ થવાની ધારણા છે. ઉપરાંત, આ ક્ષેત્રને લગતી ઉચ્ચ ટેકનોલોજી પર આધારિત 2 લાખ નવી નોકરીઓનું સર્જન થશે.
એનિમેશન, વિઝ્યુઅલ ઇફેક્ટ્સ, ગેમિંગ, કોમિક્સ અને એક્સટેન્ડેડ રિયાલિટી (AVGC-XR) ક્ષેત્રને દેશના મીડિયા અને મનોરંજન (M&E) ઉદ્યોગનો એક મહત્વપૂર્ણ ઘટક માનવામાં આવે છે. ભારતમાં આ ક્ષેત્ર ઝડપથી વિકસી રહ્યું છે. 2030 સુધીમાં મીડિયા અને મનોરંજન બજાર વર્તમાન $27 બિલિયનથી $100 બિલિયનથી વધુ થવાનો અંદાજ છે. તેથી, એવી અપેક્ષા છે કે ભારતમાં આ ક્ષેત્રમાં 30 લાખથી વધુ સીધી નોકરીઓ અને 51 લાખ 50 હજારથી વધુ પરોક્ષ નોકરીઓનું સર્જન થશે.
મહારાષ્ટ્રની અર્થવ્યવસ્થાને 1 ટ્રિલિયન ડોલરની અર્થવ્યવસ્થા બનાવવા માટે મહારાષ્ટ્ર આર્થિક સલાહકાર સમિતિ દ્વારા તૈયાર કરાયેલા વિઝન દસ્તાવેજમાં પણ આ ક્ષેત્રનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો હતો. આ વાતને ધ્યાનમાં રાખીને, કેન્દ્ર સરકારે તાજેતરમાં મુંબઈમાં વેવ્સ 2025 નામની આંતરરાષ્ટ્રીય પરિષદનું આયોજન કર્યું હતું. આ પરિષદ દ્વારા લગભગ 8 હજાર કરોડ રૂપિયાના એમઓયુ પર પણ હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા. આ સમિતિના અહેવાલમાં એવો પણ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો હતો કે એનિમેશન, વિઝ્યુઅલ ઇફેક્ટ્સ, ગેમિંગ, કોમિક્સ અને એક્સટેન્ડેડ રિયાલિટી (AVGC-XR) ક્ષેત્ર કૌશલ્ય વિકાસ અને નવીનતા વિકાસ માટે મહત્વપૂર્ણ અને પૂરક છે. આ ક્ષેત્ર માટે એક અલગ નીતિ તૈયાર કરવાની પણ ભલામણ કરવામાં આવી હતી. દેશમાં કર્ણાટક, તેલંગાણા, રાજસ્થાન, કેરળ અને મધ્યપ્રદેશ રાજ્યોમાં આવી નીતિઓ તૈયાર કરવામાં આવી છે.
મહારાષ્ટ્રમાં એનિમેશન, વિઝ્યુઅલ ઇફેક્ટ્સ, ગેમિંગ, કોમિક્સ અને એક્સટેન્ડેડ રિયાલિટી (AVGC-XR) ક્ષેત્રમાં 295 થી વધુ સ્ટુડિયો છે. ભારતમાં સૌથી વધુ સ્ટુડિયો, એટલે કે 30 ટકા, મહારાષ્ટ્રમાં છે. મુંબઈ અને પુણેમાં એનિમેશન, વિઝ્યુઅલ ઇફેક્ટ્સ અને ગેમિંગ માટે શૈક્ષણિક સુવિધાઓ પૂરી પાડતી 20 સંસ્થાઓ છે. મહારાષ્ટ્રે અગાઉ ઇન્ફર્મેશન ટેકનોલોજી અને ઇન્ફર્મેશન ટેકનોલોજી સપોર્ટેડ સર્વિસીસ પોલિસી-2023 હેઠળ એનિમેશન, વિઝ્યુઅલ ઇફેક્ટ્સ, ગેમિંગ, કોમિક્સ અને એક્સટેન્ડેડ રિયાલિટી (AVGC-XR) ક્ષેત્રને ઉભરતા ઉદ્યોગ તરીકે જાહેર કર્યું છે. આ ક્ષેત્રની ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ આરોગ્યસંભાળ, શિક્ષણ, માર્કેટિંગ, સંરક્ષણ, ગેમિંગ, કૃષિ અને રિયલ એસ્ટેટ જેવા ક્ષેત્રોમાં થાય છે. AR-VR મેડિકલ સિમ્યુલેશનનો ઉપયોગ આરોગ્યસંભાળમાં થાય છે. તેનો ઉપયોગ દર્દીઓને સુવિધાઓ પૂરી પાડવા અને તબીબી શિક્ષણ માટે પણ થાય છે. માર્કેટિંગ ક્ષેત્રમાં બ્રાન્ડિંગ, ઇમર્સિવ વિઝ્યુઅલ્સનો ઉપયોગ થઈ રહ્યો છે, જ્યારે સંરક્ષણ ક્ષેત્રમાં પણ સિમ્યુલેશનનો ઉપયોગ થઈ રહ્યો છે. આ ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ રિયલ એસ્ટેટમાં 3D મોડેલિંગ, વર્ચ્યુઅલ ટૂર માટે થાય છે.
આ ક્ષેત્રમાં નવીનતા, ઉદ્યોગસાહસિકતા અને બૌદ્ધિક સંપદા નિર્માણ માટે વિશાળ અવકાશ છે. આ રાજ્યમાં સ્થાનિક અને આંતરરાષ્ટ્રીય રોકાણનો પ્રવાહ પણ વધારી શકે છે. તેથી, મહારાષ્ટ્ર પાસે આ ક્ષેત્રમાં વૈશ્વિક સ્થળ બનવાની મોટી તક છે. આ માટે, આ નીતિ હેઠળ વિવિધ સંસ્થાકીય તત્વોને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવશે. ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ક્રિએટિવ ટેકનોલોજી (IICT) આ ક્ષેત્રમાં અગ્રણી સંસ્થા તરીકે કામ કરશે.
AVGC-XR પાર્ક્સને સમર્પિત ઉદ્યોગ કેન્દ્ર તરીકે વિકસાવવામાં આવશે. આ પાર્ક્સ એવી રીતે વિકસાવવામાં આવશે કે તેમની પાસે અત્યાધુનિક માળખાગત સુવિધા, વ્યવસાય માટે તમામ સુવિધાઓ હશે અને સ્ટાર્ટઅપ્સ, MSMEs અને આ ક્ષેત્રમાં કાર્યરત મોટી સંસ્થાઓને પ્રોત્સાહન મળશે.
ખાસ કરીને મહારાષ્ટ્રમાં, આ ઉદ્યાનોના વિકાસનું આયોજન ફિલ્મ સિટી (મુંબઈ), નવી મુંબઈ, પુણે, નાસિક, છત્રપતિ સંભાજીનગર, કોલ્હાપુર, સતારા અને નાગપુર જેવા સ્થળોએ કરવામાં આવશે. આ ઉદ્યાનો હાઇ-સ્પીડ ડિજિટલ કનેક્ટિવિટી, મોશન કેપ્ચર સ્ટુડિયો, પોસ્ટ-પ્રોડક્શન લેબ, હાઇ-પર્ફોર્મન્સ રેન્ડરિંગ ફાર્મ, સાઉન્ડ રેકોર્ડિંગ સુવિધા અને વર્ચ્યુઅલ પ્રોડક્શન સ્ટુડિયો જેવી વિશ્વ કક્ષાની સુવિધાઓથી સજ્જ હશે. આ ઉદ્યોગની જરૂરિયાતોને પૂર્ણ કરવા માટે અહીં AI-આધારિત એનિમેશન, રીઅલ-ટાઇમ રેન્ડરિંગ, ઇમર્સિવ અનુભવો અને મેટાવર્સ-સંબંધિત એપ્લિકેશનો સહિતની માળખાગત સુવિધાઓ પૂરી પાડવામાં આવશે.
ઇન્ટિગ્રેટેડ ઇન્ડસ્ટ્રીયલ એરિયા (IIA), ઇન્ફર્મેશન ટેકનોલોજી પાર્ક, અન્ય સુવિધા કેન્દ્રોમાં 60% વિસ્તાર આ પ્રવૃત્તિઓ માટે અનામત રાખવામાં આવશે, જ્યારે બાકીનો 40% રહેણાંક, સંસ્થાકીય અને મનોરંજન જગ્યાઓ જેવા પૂરક વ્યવસાયો માટે રહેશે. ઉપરાંત, અગાઉના IT & ITES (મહારાષ્ટ્ર ઇન્ફર્મેશન ટેકનોલોજી અને ઇન્ફર્મેશન ટેકનોલોજી સપોર્ટેડ સર્વિસીસ) નીતિ 2023 માં સમાવિષ્ટ છે.